Niets dwangmatigs is mij vreemd

Omdat ik al lang geleden afscheid heb genomen van m’n boulimia, dacht ik mijn portie verslavings- en dwanghandelingen wel te hebben gehad. Tot ik een paar maanden geleden een artikel over psychiater Menno Oosterhoff en dwangstoornissen las. Toen besefte ik dat ik nog lang niet ‘verlicht’ ben. Ik ga graag, in het belang van zelfonderzoek, met de billen bloot. Heb je even?

Hoe een dwangstoornis voelt

Allereerst maar even over dat artikel in de Volkskrant (gratis te lezen als abonnee of door eenmalige registratie). Wat een open, aangrijpend, herkenbaar verhaal en met heel veel paralellen met eetstoornissen! Menno Oosterhoff (1956) is psychiater, schrijver van het boek Vals Alarm én worstelt al vanaf zijn puberteit met dwanggedachten en dwanggedrag.

Bij een dwangstoornis beïnvloeden dwanggedachten of dwanghandelingen een groot deel van je leven (in denken, doen, gevoelens, energie en tijd). Je hebt het gevoel dat deze gedachtes en handelingen niet bij je horen, je wilt ze ook niet, maar je blijft ze toch doen. Dwangmatig.

Bij Menno Oosterhoff uitte zich dat onder andere in de volgende dwanggedachten en –handelingen:

• Naast z’n full time baan nog in de tuin MOETEN werken (zo’n 40 uur in de week).
• Eindeloze to-do lijstjes.
• Alles MOETEN noteren wat er gebeurt. In hemzelf, in de buitenwereld, in de tuin (tot aan de vliegbewegingen van zwaluwen aan toe), etc.
• Enorme ANGST iets te missen van de mogelijkheden die het leven biedt. Dus NIETS willen missen (Fear of Missing Out oftewel FOMO).
• Alles MOETEN weten, verantwoorden, uitzoeken, bewaren en NIKS mogen kwijtraken of vergeten van dit alles.

Niet toegeven aan de dwang is on-ver-draag-lijk

Menno Oosterhoff geeft in het artikel aan dat het niet toegeven aan deze dwang on-ver-draag-lijke onrust of angst oplevert. Je wilt/MOET alles, alles, alles doen om die onrust of angst uit de weg te gaan. Dus:

• Ga je vermijden wat angst en onrust oplevert. Zoals niet durven autorijden omdat je bang bent iemand dood te rijden. Niet die baan aannemen omdat je daarin moet ‘presenteren’. Etc.
• Ga je doen wat je onrust en angst wegneemt. Dwanghandelingen als ontelbare keren je handen wassen (smetvrees), dwangmatig alles tellen of ordenen.

Hmmm, ik denk aan eetstoornissen en zie gelijk wat paralellen:

• Het vermijden van bepaalde voeding, sociale aangelegenheden of uit eten gaan om maar niet de ingewikkelde confrontatie met eten aan te hoeven gaan.
• Het dwangmatig sporten, calorieën tellen of alleen bepaalde voeding eten uit angst om dik te worden of uit angst voor ongezond (orthorexia).
• Of juist eetbuien, waarbij je dwangmatig moet eten om van je onrust en nare gevoelens af te komen.
• Het moeten braken, laxeren om het nare volgepropte, opgeblazen gevoel weg te laten gaan.

Niets dwangmatigs is mij vreemd

Door het verhaal van Menno, besef ik opeens dat ik nog steeds dwangmatige dingen doe. Oeps. Voor de gein, maar ook wel omdat ik het echt wil weten, besluit ik een aantal weken bij te houden welke dwangmatige dingen nog een rol spelen.

Wat heb ik al opgelost?

Voor de balans, deel ik allereerst de dwangmatige dingen die ik in het verleden al opgelost heb (ik zet er gelijk bij waarom ik dit deed en waarom ik hiermee gestopt ben):

• De eetbuien, het braken en niet eten tijdens mijn boulimia-tijd (als verdoving en rustbrenger – gestopt vanwege destructiviteit, niet eerlijk naar mezelf, mijn dubbelleven meer dan zat).
• Diëten (ik hoopte ‘goed genoeg’ te worden als ik dun was – gestopt omdat het niet werkte, te rigide is, uiteindelijk niet vol te houden en eten alleen maar meer een ding werd).
• Het huis dat op vrijdag van top tot teen schoon en opgeruimd moet zijn voor het weekend kan beginnen (pas dan had ik rust om te ontspannen – gestopt want ik was al gesloopt voor het weekend kon beginnen, nu doe ik het alleen als het nodig is of als ik er zin in heb – tip van mijn lieve vriendin Ingrid).
• Alle hapjes zelf moeten maken voor verjaardagen, liefst ook nog ingewikkelde, bijzondere hapjes (omdat dat van huis uit zo hoorde en eigenlijk ook wel vanwege de bewonderende reacties van gasten – alleen het moeten eraf gehaald – ik doe het alleen als ik ook zin en tijd ervoor heb, en anders halen we gewoon wat lekkers).

En nu met de billen bloot. Dit zijn  dwangmatige dingen die ik nog steeds doe:

• Hand- en theedoeken die op een bepaalde vaste manier gevouwen moeten worden anders word ik onrustig. Vooral als ze op een open zichtbare plek liggen.
• Kastdeuren die dicht moeten. Anders onrust.
• Mateloos doorgaan met werken. Ik stop altijd te laat (als ik al doodmoe ben, nooit eens een keertje eerder). Anders gevoel niet genoeg gedaan te hebben en onrust hebben als dingen nog niet af zijn.
• De hele dag in een bikini rondlopen: strand, zwembad, bloot in sauna geen probleem, maar open en bloot in bikini andere dingen doen of zitten, daar word ik gespannen van.
• Op Mails en what’sapp berichten wil ik het liefst direct reageren, ze afhandelen. Anders onrust.
• Rommel op de grond voor de trap levert onrust en angst dat de vluchtweg ’s nachts gebarricadeerd is.
• Een scherp mes dat op tafel of aanrecht ligt, moet direct in de keukenla of in de vaatwasser. Anders angst (alsof ik zelf door mijn hart gestoken word).
• Eindeloos mail, facebook, twitter, linkedin, bankrekening checken op mijn smartphone vooral als ik druk (in mijn hoofd) ben. Anders onrust (FOMO?). Checken geeft heel even overzicht. Maar dan ook maar heel even.

Waarschijnlijk kunnen onze kinderen of mijn lief, nog wel het een en ander toevoegen aan deze lijst. Maar voor nu laat ik het er even bij.

Wat kun je nu met die dwangmatige handelingen?

Van hoe je van eetbuien, boulimia en dwangmatig eet- of lijngedrag afkomt heb ik natuurlijk mijn vak gemaakt en dit heb ik ook uitgebreid in mijn boek beschreven. Maar wat kun je nu in z’n algemeenheid met dwangmatige gedachtes en dingen die je doet? De komende tijd zal ik regelmatig aandacht hieraan besteden. Over hoe je hiernaar kunt kijken en vooral wat je eraan kunt doen als je er klaar voor bent. Vandaag allereerst maar eens stap 1. Overzicht scheppen.

Stap 1. Overzicht scheppen: maak een YES en een OH-lijst

Doe net als ik en maak eerst maar eens twee lijstjes.

1. Je YES-deze-dwangmatige-dingen-heb-ik-al-opgelost-lijstje.

Op dit eerste lijstje zet je de dwangmatige dingen die je in het verleden al hebt opgelost. Schrijf ze op en geniet er allereerst maar eens van deze prestatie. Deze heb je al in de pocket.

2. Je OH-deze-heb-ik-nog-lijstje

Op dit lijstje zet je de dwangmatige dingen die je nu nog steeds doet. En zet daar dan ook eens bij van welke dingen je af wilt en welke je wilt houden. Gewoon omdat ze wel handig zijn. Zo kwam ik erachter dat ik echt wel iets wil doen aan mijn zelfgekozen werkdruk, mijn messenangst, bikinistress en het checken van mij telefoon. Maar dat ik die handdoekjes gewoon lekker blijf vouwen zoals ik dat doe (vind ik mooi) en dat ik ook de vluchtweg voor de trap vrij wil houden (veiligheid).

Niet elk dwangmatig gedrag is ook een dwangstoornis. Doe deze oefening met wat lichtvoetigheid, humor en zelfspot. Dat maakt het behapbaar. Of doe het als gezelschapsspel met één of een aantal goede vriend(inn)en. Door allereerst je eigen ‘tekortkomingen’ te noemen en vervolgens elkaar ook te bespiegelen en ieder klein grappig dwangmatig van elkaar te benoemen. Of ze uit te beelden naar elkaar. Nog leuker.

Als je op de afbeelding hieronder klikt, krijg je gelijk een word bestand waarin je jouw lijstjes kunt invullen.

Heel veel succes (en hopelijk ook plezier),

Hoe is dat voor jou?

Ik ben benieuwd wat je herkent in deze blog en welke dwangmatige dingen jou in de weg zitten.