Hoe vertel ik mijn omgeving dat ik een eetprobleem of eetstoornis heb?

Pffff, dat valt niet mee, vertellen wat een eetstoornis inhoudt op zo’n manier dat je omgeving het ook echt begrijpt. Zo wil Chantal haar vriend wél vertellen over haar eetprobleem, maar weet ze niet hoe en waar te beginnen. Door de spanning die dat met zich meebrengt, wordt ze steeds zo overmand door emoties, dat het uitleggen al helemaal niet meer lukt. Niet vertellen is echter ook geen optie meer. Hoe pakt je het dan wel aan?

Een eetstoornis gaat over controle 

Eigenlijk gaat een eetstoornis helemaal niet over eten, maar juist over onzekerheid en controle willen hebben. Op wat je eet, jezelf, prestaties, gewicht, uiterlijk, gevoelens, etc. Op de een of andere manier zijn eten en niet eten ergens in je leven een soort overlevingsmechanismes geworden die je een gevoel van controle geven. Waarbij streng eten en afvallen je een gevoel van controle, kracht en beheersing geven. Waarbij eetbuien je helpen om onrust en negatieve gevoelens te dempen of niet te hoeven voelen. En waarbij compenseren door braken, sporten of maaltijden overslaan ervoor zorgen dat je weer controle krijgt op je gewicht als je teveel hebt gegeten. Maar hoe leg je dit controlemechanisme uit aan je omgeving als je zelf het gevoel hebt helemaal geen controle meer te hebben over eten en gewicht.

Vraag en antwoord over wat een eetstoornis inhoudt

Door Chantal’s vraag “Hoe leg ik dit mijn omgeving uit?”, dacht ik dat het misschien handig is om het in de vorm van een vraag- en antwoordgesprek uit te werken. Ik heb het verwoord vanuit de eetstoornis boulimia omdat daar zowel een eetbui-kant aan zit als de kant van streng willen lijnen, extreem gezond willen eten en compenseren. Hierdoor kun je jezelf ook in de vragen en antwoorden herkennen als je anorexia, orthorexia of de eetbuistoornis hebt. Zo kun je zelf filteren wat voor jou van toepassing is. Ik hoop dat ik je hier een beetje mee help.

Wat is het wat je me wilt vertellen? Waar zit je mee?

“Ik durf het bijna niet te vertellen, maar ik heb al een tijd een eetprobleem of misschien wel eetstoornis.”

Jee, ik schrik ervan. Wat ontzettend naar voor je. Waar heb je dan last van?

“Ik heb vooral last van eetbuien en dat ik van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat denk aan eten. Ik denk de hele dag aan of ik wel moet eten of juist niet. Of ik nu honger heb of niet. Of ik nu genoeg gehad heb of te veel heb gegeten. Wat dan het juiste zou zijn om te doen. Of ik voor gezond of iets lekkers moet kiezen. Of ik daar dik van wordt of niet. Hoe het nu moet met dat etentje volgende week.

Het liefste wil ik niet eten om maar niet al die gedachtes te hebben. Maar dat kan natuurlijk ook niet (je moet immers eten). Maar ik ben ook bang dat als ik eenmaal ga eten, ik niet meer kan stoppen. Dan eet ik alles op wat los en vast zit (van gezond tot super ongezond). En daarna schaam ik me dood en voel me diep ellendig, dik, opgeblazen en ranzig. Dan wil ik me het liefst verstoppen en niemand zien.”

Maar, ik heb nooit wat van je eetbuien gemerkt. Wanneer doe je dat dan?

“Eigenlijk vooral stiekem, meestal als ik alleen ben. Thuis of onderweg. Eigenlijk nooit waar andere mensen bij zijn. Soms verlang ik er ook naar dat je weg gaat, dat ik even stiekem wat kan gaan eten, maar die gedachte vind ik dan ook weer ontzettend naar.”

Ja, dat snap ik. Maar wat maakt dan dat je dan zo gaat eten?

“Ik weet het eigenlijk zelf ook niet. Maar ik voel dan zo’n enorme onrust in mijn lijf en zo’n enorme drang naar eten, dat het niet meer tegen te houden is. Vaak probeer ik het heel lang te negeren, maar dan wordt de onrust onverdraaglijk. Ik kan dan niet eens meer helder denken en ben mezelf helemaal kwijt. Uiteindelijk geef ik me vaak gewonnen omdat ik dan in ieder geval die enorme onrust kwijt bent.

Die eetbuien helpen me dus eigenlijk om mezelf te verdoven, om even niet te hoeven voelen, niet te hoeven piekeren. En dat geeft dan tijdelijk het gevoel van controle. Maar achteraf als ik me realiseer wat ik heb gedaan, baal ik dan weer dat de eetbuien weer gewonnen hebben. Dan heb ik het gevoel dat ik enorm gefaald heb, ben ontzettend bang dat ik dik wordt en raak helemaal in paniek omdat ik denk dat ik hier nooit meer vanaf kom.”

En wat doe je dan als je je zo voelt?

“Dat vind ik eigenlijk het allerergste. Soms kan ik alleen maar op bed gaan liggen met mijn dikke pijnlijke buik. Ik wil dan alleen zijn en niemand zien. Maar als ik eetbuien heb gehad, dan braak ik ook alles weer uit en dat is het allersmerigste en wanstaltigste om te doen. Ik moet dan ook altijd huilen. Toch doe ik het want het voorkomt dat ik dik wordt, het zorgt dat mijn paniek verdwijnt en tegelijkertijd hoef ik dan niet stil te staan bij mijn schaamte. De dag na een eetbui besluit ik ook vaak om te vasten of alleen maar wat groente en een stukje kip te eten. Of ik moet van mezelf uren sporten om het er weer af te trainen. Eigenlijk heb ik daar dan helemaal geen zin in, maar het moet. Ik moet die eetbuien compenseren anders raak ik helemaal in paniek.”

Op welke momenten heb je die eetbuien vooral?

“Als ik eerlijk ben en er goed over nadenk, zijn dat heel veel situaties. En het zijn dan niet alleen eetbuien, maar ook dat ik veel te veel eet op sommige momenten. Maar het is vooral:

• Als ik moe ben.
• Als ik gestrest ben.
• Als ik onrustig ben.
• Als het heel druk is op mijn werk of als ik heel veel moet doen.
• Als ik eten zie liggen of weet dat er nog iets lekkers in de kast ligt.
• Als ik aan het piekeren ben.
• Als er iets naars is gebeurd overdag.
• Als ik me alleen voel of niets te doen heb, me verveel.
• Als er plotseling een gat valt in mijn agenda.
• ’s Avonds nadat ik gegeten heb.
• Als de kinderen in bed liggen.
• Als er iets niet gelukt is.
• Als ik iets verkeerds gedaan heb.
• Als ik al te veel gegeten heb.
• Als ik al iets fouts of ongezonds heb gegeten.
• Als ik ben afgeweken van mijn eetplan.
• Als de weegschaal niet het juiste cijfer laat zien.
• Als er getrakteerd wordt en ik me sociaal verplicht voel om iets te nemen.
• Als we uit eten gaan.
• Als ik vind dat ik iets nuttigs moet doen, maar ik heb er geen zin in.
• Als ik Netflix kijk of televisie.
• Als ik zit te studeren of ik zit op m’n laptop.
• Als ik een klus moet doen waar ik tegenop zie.

Al met al is het behoorlijk vermoeiend. Vaak denk ik de hele dag al na over die momenten dat ik zou kunnen eten en wat ik dan zal kiezen en hoe dat dan zal smaken. Ik kan dan bijna m’n aandacht niet meer houden bij waar ik mee bezig ben.”

Zo, dat zijn nogal wat situaties. Lijkt me ingewikkeld. Dat verklaart zeker ook die periodes dat je weer zwaarder wordt? Maar je hebt toch ook momenten dat het je wel lukt?

“Ja, dat klopt ook. Als ik maar eenmaal lijn of op dieet ben, dan kom ik in een positieve flow. Dan voel ik me krachtig, heb meer zelfvertrouwen en een gevoel van controle. Ook krijg ik dan altijd complimenten over mijn uiterlijk en dat voelt als beloning. Bovendien geeft honger me een fijn gevoel. Ik heb dan het gevoel dat ik de baas ben over mijn lichaam en dat ik goed aan het afvallen ben. Ik heb ook het idee dat als ik lijn en dunner ben dat alle emoties als onrust, verdriet en boosheid, frustratie niet zo binnen denderen. Ook de angst om dik te worden is er even niet als ik me aan mijn strenge dieet kan houden. En ik ervaar minder keuzestress en onrust. Ik hoef namelijk niet de hele dag door te bedenken wat ik moet, kan of wil eten. Ik houd me gewoon aan mijn dieet.

Het vervelende is alleen dat het me steeds minder lukt om het vol te houden. Soms lukt het een paar dagen, soms een paar weken of maanden, maar altijd weer komt er zo’n moment dat de eetbuien weer om de hoek komen zeilen. Er is nooit rust. Het is altijd alles of niets. Het is enorm aankomen of extreem afvallen. Ik word er zo moe van. Ook begin ik me zorgen te maken over mijn gezondheid, want echt gezond kan dit gejojo toch ook niet zijn”

Hoe kan het dan dat het niet lukt om dit vol te houden?

Ik denk doordat ik misschien dan te streng ben voor mezelf. Ik mag helemaal niet afwijken van mijn plan en dat is natuurlijk lastig als we uit eten gaan of er zijn sociale gelegenheden waarbij gegeten en gedronken wordt. Als ik me dan niet aan mijn eetplan kan houden, dan heb ik voor mijn gevoel gefaald. Vanuit frustratie kan ik dan zo een eetbui krijgen. Ook eet ik misschien wel te weinig als ik me aan mijn eetplan houd, waardoor ik dan soms zo’n honger heb en als ik dan ga eten, dan kan ik niet meer stoppen. Of ik voel me moe of lusteloos en dan heb ik helemaal geen zin meer om zo streng te zijn voor mezelf met eten.”

Hoe kan het dan dat ik hier niets van gemerkt heb?

“Omdat ik het angstvallig verborgen houd. Niemand weet het. Ik schaam me er enorm voor. Het is toch ook niet normaal dat ik geen maat kan houden? Dat ik alles maar op eet. Dus ik doe het als niemand het door heeft en ik let er enorm op dat ik niet betrapt wordt.”

Dan moet je je wel enorm alleen hebben gevoeld. Waarom heb je het niet eerder tegen me gezegd?

“Ik durfde het niet te vertellen en wilde het ook niet. Ik was bang dat je me dan niet meer leuk zou vinden, juist enorm bezorgd zou worden of dat je dan de hele tijd op me zou gaan letten. Ook ben ik bang dat als mensen dit van me zouden weten, dat ze me dan over me zouden praten, of me minder waard zouden vinden of heel zielig. Dat zou ik verschrikkelijk vinden. Eigenlijk wil ik het zelf oplossen, maar ik heb het al een hele tijd en het gaat maar niet over. En niets helpt.”

Wat moet dat frustrerend zijn voor je en eenzaam. Hoe kan ik je helpen?

“Zoals je nu vragen stelt en naar me luistert is het fijnst. Het vertellen helpt me ook om mijn gedachten te formuleren en zelf helderheid te krijgen. Toch denk ik dat ik er alleen niet uitkom. Misschien moet ik toch hulp zoeken.”

Heb je last van een eetstoornis? Ga in gesprek

Ik hoop van harte dat deze vragen en antwoorden je helpen om de eerste stap naar hulp te zetten. Dat het je helpt je worsteling te verwoorden en vertellen aan iemand uit je omgeving. Of dat je hierdoor zelfs een gesprek aan durft te gaan met je huisarts of professionele hulp. Ik ben zelf te lang in mijn eentje door blijven worstelen met mijn boulimia waardoor lang heeft geduurd voor ik ervan af kwam. Erg jammer, want het leven is immers veel te mooi om het niet voluit te kunnen leven.

Meer lezen?

• Wil jij weten of je een eetstoornis of eetprobleem hebt?
• Boek bevrijd jezelf van eetbuien & boulimia
• Praten over eetbuien. De belangrijkste do’s en don’ts voor je omgeving
• Vicieuze cirkel van eetbuien & boulimia
• Vraag en antwoord over eetbuien & door blijven eten
• De 3 belangrijkste inzichten die mij van mijn boulimia af hielpen
• Kom uit de kast met je eetbuien